Umberto Eco, jeden z najwybitniejszych współczesnych intelektualistów europejskich, zastanawia się nad istotą przekładu. Odpowiedź na pytanie „co znaczy tłumaczyć?” wydaje się prosta: „wystarczy powiedzieć prawie to samo”.
Umberto Eco, jeden z najwybitniejszych współczesnych intelektualistów europejskich, zastanawia się nad istotą przekładu. Odpowiedź na pytanie „co znaczy tłumaczyć?” wydaje się prosta: „wystarczy powiedzieć prawie to samo”.
Rozważania na tym, czym jest owo „prawie”, gdzie tkwi trudność uchwycenia „tego samego” oraz co tłumacz powinien odwzorować z przekładanego tekstu, zebrane zostały w książce „Prawie to samo. O doświadczeniu przekładu”. O refleksjach na temat istoty przekładu i praktycznych trudnościach uchwycenia tych subtelnych różnic semantycznych porozmawiają: prof. Jadwiga Miszalska, prof. Piotr de Bończa Bukowski i prof. Artur Gałkowski. Rozmowę poprowadzi dr Anita Kłos.
Piotr de Bończa Bukowski – jest doktorem habilitowanym nauk humanistycznych, profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracuje w Instytucie Filologii Germańskiej UJ, pełniąc funkcję Kierownika Pracowni Translacji. Prowadzi badania nad teorią tłumaczenia, praktyką przekładu literackiego i transferu międzykulturowego oraz historią myśli przekładoznawczej. Ostatnio wydał monografie: Friedricha Schleiermachera drogi przekładu. W kręgu problemów języka i komunikacji (WUJ, 2020) oraz – razem z Pawłem Zarychtą – Między literaturami. Rozmowy z tłumaczami o pisarzach języka niemieckiego (Universitas, 2021).
Artur Gałkowski – romanista i italianista, językoznawca, profesor UŁ. Jest autorem trzech monografii, redaktorem lub współredaktorem kilkunastu tomów zbiorowych, licznych artykułów naukowych oraz rozdziałów w monografiach wieloautorskich. W roku 2015 był promotorem doktoratu honoris causa UŁ nadanego Umbertowi Eco. Kierował lub współpracował w przygotowaniu licznych publikacji, dedykowanych lub inspirowanych badaniami i twórczością artystyczną U. Eco: Potęga intelektu. Umberto Eco: recepcja i reminiscencje w Polsce, specjalny „Ecowski” numer LVIII/2 (2015) „Zagadnień Rodzajów Literackim”, „Tygiel Kultury” n. 7-12 (2015) pt. Temat na pierwszą stronę. Umberto Eco, seria tomów semiotycznych projektu Signum–Idea–Verbum–Opus i inne publikacje, np. tomik z tłumaczeniami italianistów młodszego pokolenia Zgubiony kapelusz. Wiersze Wisławy Szymborskiej dla Umberta Eco. Il cappello smarrito. Poesie di Wisława Szymborska per Umberto Eco (WUŁ 2015) oraz tłumaczenia wybranych esejów włoskiego Semiotyka.
Anita Kłos – historyczka sztuki, italianistka, przekładoznawczyni, od 2012 roku związana z
Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Do jej głównych zainteresowań badawczych należą historia przekładu, zwłaszcza w kontekście polsko-włoskich relacji literackich w XX wieku, przekład niebezpośredni i pisarstwo kobiet. Autorka monografii Pogrzebana poezja. O recepcji twórczości Giuseppe Ungarettiego w Polsce (Wydawnictwo UJ, Kraków 2009) i Apologia kobiecego ducha. Sibilla Aleramo i jej związki z polską kulturą literacką pierwszej połowy XX (Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018).
Jadwiga Miszalska – italianistka, profesor zwyczajny w Instytucie Filologii Romańskiej UJ. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół polsko-włoskich relacji literackich na przestrzeni wieków, przekładu literackiego, ze szczególną uwagą skierowaną na działalność przekładową kobiet i badania archiwalne. Opublikowała m.in. we współautorstwie dwutomową bibliografię polskich przekładów literatury włoskiej od początków po dzień dzisiejszy. Jest też autorką trzech monografii dotyczących dawnych przekładów, w tym historii polskich przekładów literatury włoskiej do końca XVIII wieku Z ziemi włoskiej do Polski (Collegium Columbinum, 2015).
Dr hab. Monika Surma-Gawłowska (Szczecin 1970 – Kraków 2020) – Studiowała filologię włoską na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1991-1995. Po uzyskaniu magisterium zatrudniona w Instytucie Filologii Romańskiej na stanowisku asystenta była równocześnie słuchaczką studiów doktoranckich na Wydziale Filologicznym w latach 1995-1999. W roku 2003 obroniła pracę doktorską pt. Opere letterarie di Isabella Andreini (1562–1604): tra teatro e accademia napisaną pod kierunkiem prof. dra hab. Piotra Salwy i wydaną drukiem w roku 2007, a w roku 2017 uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych z dziedziny literaturoznawstwa na podstawie książki Komedia dell’arte (Kraków 2015), za którą otrzymała literacką nagrodę im. Leopolda Staffa w kategorii esej. W latach 2016-2019 pełniła funkcję zastępcy Dyrektora Instytutu Filologii Romańskiej UJ ds. programowych. Wybitna znawczyni dawnego teatru włoskiego, zwłaszcza komedii dell’arte, była współautorką Historii dramatu i teatru włoskiego (Kraków 2008). Jej zainteresowania obejmowały również sztukę filmową, co zaowocowało licznymi artykułami. Odrębną dziedziną, której poświęciła uwagę, był przekład w wymiarze praktycznym i teoretycznym. Współpracowała przy stworzeniu dwóch tomów bibliografii włoskich przekładów: Od Dantego do Fo: włoska poezja i dramat w Polsce (od XVI do XXI wieku), Kraków 2007 i Od Boccaccia do Eco: włoska proza narracyjna w Polsce (od XVI do XXI wieku), Kraków 2011. Była autorką programu studiów sekcji przekładoznawczej w ramach filologii włoskiej, prowadząc zajęcia praktyczne z przekładu ustnego i pisemnego. Dała się też poznać jako tłumaczka współczesnych tekstów filozoficznych takich autorów jak: G. Vattimo, R. Esposito
czy G. Agamben, a także jako współredaktorka antologii esejów włoskich filozofów Myśl mocna, myśl słaba. Hermeneutyka włoska od połowy XX wieku (Kraków 2015). Nie doczekała niestety wydania książki Umberta Eco Prawie to samo. O doświadczeniu przekładu (Kraków 2021), którą tłumaczyła. Odeszła zbyt wcześnie.
O książce „Prawie to samo. O doświadczeniu przekładu”
Książka powstała jako owoc wykładów i seminariów o tematyce przekładowej, prowadzonych przez Autora pod koniec lat 90. w Toronto, Oksfordzie oraz na Uniwersytecie Bolońskim, i w dużej mierze zachowuje styl swobodnej konwersacji. Umberto Eco, podejmując w poszczególnych rozdziałach zagadnienia teoretyczne, zawsze wychodzi od konkretnych doświadczeń, które były jego udziałem jako redaktora cudzych przekładów, jako tłumacza i jako pisarza współpracującego z tłumaczami jego książek.
Autor na wstępie stawia pytanie będące osią jego rozważań: ,,co znaczy tłumaczyć?”, na które od razu odpowiada: „to znaczy powiedzieć prawie to samo". Wydaje się, że głównym problemem jest owo „prawie", ale wątpliwości jest wiele, również co do natury rzeczy tłumaczonej oraz istoty „tego samego". Co powinien odwzorować tłumacz z przekładanego tekstu? Powierzchniową tkankę leksykalno-syntaktyczną? To chyba zbyt łatwe, a może zbyt trudne? Zobaczymy...
Umberto Eco (1932–2016) był filozofem, mediewistą, semiologiem, znawcą kultury masowej, zadebiutował jako powieściopisarz książką Imię róży w 1980 roku (wyd. pol. 1987), za którą otrzymał Premio Strega (1981). W kolejnych latach wyszły: Wahadło Foucaulta (1988, wyd. pol. 1993), Wyspa dnia poprzedniego (1994, wyd. pol. 1995), Baudolino (2000, wyd. pol. 2001), Tajemniczy płomień królowej Loany (2004, wyd. pol. 2005), Cmentarz w Pradze (2010, wyd. pol. 2011) i Temat na pierwszą stronę (2015, wyd. pol. 2015). Spośród jego licznych esejów akademickich i popularnych należy wspomnieć takie pozycje, jak: Apokaliptycy i dostosowani (1964, wyd. pol. 2010), Lector in fabula (1979, wyd. pol. 1994), O literaturze (2002, wyd. pol. 2003) i publikowaną właśnie Prawie to samo (2003). W 2004 roku (wyd. pol. 2005) wydał bogato ilustrowaną Historię piękna, a w 2007 Historię brzydoty (wyd. pol. 2018), następnie w roku 2009 ukazało się Szaleństwo katalogowania (wyd. pol. 2009) i w 2013 Historia krain i miejsc legendarnych (wyd. pol. 2013).